Karoumpalos Ioannis, Educator & Project Coordinator Cyclisis, Patras, yiannisk@cyclisis.gr

Στο άκουσμα της λέξης φύλο, συνήθως σκεφτόμαστε τον διαχωρισμό των δύο φύλων (αρσενικό και θηλυκό) ανάλογα με τα αναπαραγωγικά τους όργανα. Οι γενετικοί παράγοντες καθορίζουν το φύλο ενός ατόμου. Οι άνδρες έχουν 46 χρωμοσώματα που περιέχουν Χ και Υ, ενώ οι γυναίκες έχουν 46 χρωμοσώματα που περιέχουν 2 Χ. Εξίσου, το φύλο συνδέεται επίσης με τον διαχωρισμό των φυσικών και φυσιολογικών χαρακτηριστικών μεταξύ του ανδρικού και του γυναικείου φύλου. Τα χαρακτηριστικά αυτά εμφανίζονται επίσης στους τύπους ή τα επίπεδα των ορμονών. Σε πολλούς ανθρώπους το φύλο δεν εξετάζεται μόνο σε βιολογική βάση, αλλά έχει και ψυχολογική υπόσταση, καθώς πολλοί άνθρωποι γεννιούνται με χαρακτηριστικά φύλου που έχουν επηρεαστεί και από τα δύο φύλα. Για παράδειγμα, ορισμένες γυναίκες γεννιούνται με ένα χρωμόσωμα Υ και ορισμένοι άνδρες με δύο ή τρία Χ. Τα άτομα αυτά ονομάζονται ίντερσεξ (Intersex) και η σεξουαλική τους ανατομία έρχεται σε σύγκρουση με τους όρους αρσενικό ή θηλυκό. Επομένως, το φύλο δεν αφορά μόνο τη βιολογία, αλλά οφείλουμε να το δούμε και από άλλες οπτικές γωνίες.

Τα ανθρώπινα όντα, ως ελεύθερα όντα, μπορούν να καθορίσουν το φύλο τους με τη δική τους ελεύθερη βούληση. Η ταυτότητα φύλου νοείται ως ο εσωτερικός και ατομικός τρόπος με τον οποίο τα άτομα αντιλαμβάνονται το φύλο, ο οποίος μπορεί να συμπίπτει ή να μη συμπίπτει με το φύλο που καθορίζεται κατά τη γέννηση και περιλαμβάνει την ατομική εμπειρία του σώματος. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει αλλαγές στην εμφάνιση του σώματος ή αλλαγές μέσω φαρμακολογίας, χειρουργικών επεμβάσεων ή άλλων μέσων, εφόσον επιλέγονται ελεύθερα. Περιλαμβάνει επίσης άλλες εκφράσεις του φύλου, όπως η ενδυμασία, ο τρόπος ομιλίας και έκφρασης. Αρκετοί ανθρωπολόγοι και κοινωνιολόγοι αμφισβητούν την ύπαρξη ενός κυρίαρχου σχήματος φύλου και αντιτίθενται στο ιδεολογικό πλαίσιο που υποστηρίζει τη δυαδική διαίρεση σε άνδρες και γυναίκες.

Στο πλαίσιο της φεμινιστικής ανθρωπολογίας, το φύλο αντιμετωπίζεται ως μια σύνθετη και πολιτικά φορτισμένη κατηγορία, η οποία διαμορφώνεται και αναδιαμορφώνεται στο πλαίσιο των κοινωνικών συμφωνιών και της εξουσίας. Η Judith Butler, στο έργο της “Gender Trouble: Ο φεμινισμός και η ανατροπή της ταυτότητας”, επισημαίνει ότι το φύλο δεν είναι μια σταθερή οντότητα ή μια βιολογική αλήθεια, αλλά κατανοείται ως ένα σύνολο συνεχιζόμενων πρακτικών και επιτελεστικών λόγων που συντηρούν και αναπαράγουν διαφορετικές μορφές ταυτότητας και εξουσίας. Σύμφωνα με την προσέγγιση της Butler, οι πράξεις των ανθρώπων, η επιτελεστικότητα τους, είναι κρίσιμες για τη διατήρηση και την αναπαραγωγή των διακριτών φύλων. Με αυτόν τον τρόπο, τα άτομα κατασκευάζουν εναλλακτικές ταυτότητες, δημιουργούν ρήγματα στις κυρίαρχες αρχές της ετεροκανονικότητας και ανατρέπουν τα κυρωμένα καθεστώτα. Το φύλο δεν είναι μια φυσική κατάσταση, αλλά αποτέλεσμα του κοινωνικού φύλου. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της διάλυσης της διχοτομικής διάκρισης μεταξύ κοινωνικού και βιολογικού φύλου. Σύμφωνα με τη θεωρία της, ο προορισμός δεν καθορίζεται από τη βιολογία, αλλά από την κουλτούρα. Η βιολογική έκφραση του φύλου μπορεί να λειτουργεί ως βασική ιδεολογία, αλλά οι κοινωνικές πρακτικές πρέπει να μετατρέπουν τις διαφορές των φύλων σε κοινωνική πραγματικότητα. Η Butler (1993) εκφράζει τις ανησυχίες της και αντιτίθεται στην κοινή άποψη ότι το σώμα είναι μια αντιληπτή υλική οντότητα, η οποία διαμορφώνεται με πολιτισμικά συγκεκριμένους τρόπους και διαδικασίες.

Το φύλο αμφισβητείται πέρα από τον δυαδικό του χαρακτήρα, με κεντρικό επιχείρημα ότι η διάκριση μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου απορρέει από τη δυτική αντίληψη της φύσης και του πολιτισμού. Η φύση θεωρείται ως η αρχική ύλη, ενώ ο πολιτισμός ως το τελικό αποτέλεσμα. Η αμφισβήτηση αυτής της συνδιαμόρφωσης μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου απορρέει από μια ευρύτερη αμφισβήτηση αυτής της αντίληψης για τη φύση και τον πολιτισμό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  • “sex” CollinsDictionary.com. Collins English Dictionary—Complete & Unabridged 11th Edition. Retrieved 3 December 2012
  • Gender – World Health Organization
  • The Social Construction of Gender | Introduction to Sociology
  • Introduction to Judith Butler, Module on Gender and Sex
  • Gender trouble. Feminism and the subversion of identity
  • Butler Judith (1990), Gender Trouble. New York. Routledge
  • (1993) Bodies that matter: on the discursive limits of ΄sex΄ (London: Routledge).
  • Galanou (2014), Identity and Gender Expression. Athens: Transgender Support Association